ԱՏՐՊԵՏ

31 հունվար, 1860 - 27 մայիս, 1937

Սարգիս Մուբայաջյան

Ծնվել է Արևմտյան Հայաստանի Կարս քաղաքում: Ավարտել է տեղի կաթոլիկների վարժարանը, 1877թ.` Կ.Պոլսի Օսմանյան լիցեյը: 1880թ-ից արևելահայ գյուղաքաղաքներում աշխատել է որպես ուսուցիչ: 1893թ-ից եղել է Հնչակյան կուսակցության Թիֆլիսի կոմիտեի անդամ: 1895թ. ձերբակալվել և աքսորվել է Ռոստով: Ազատվելուց հետո մեկնել է Թավրիզ: Հրատարակել է «Ապագա» լրագիրը։ Ստեղծագործությունները հիմնականում արտացոլել են արևմտահայ գյուղաշխարհը, այնտեղ կատարվող խմորումները: 1891թ. գրել է «Ալմաստ» երկհատոր վեպը, որտեղ պատկերել է հայ ազատագրական գաղտնի կազմակերպություններից մեկի՝ Կարինի «Պաշտպան հայրենյաց» միության գործունեությունը, նրա ջախջախումը, ապա՝ բանվորական շարժման առանձին դրվագներ Թիֆլիսում։ Հայ ազգային-ազատագրական շարժման հարցերում ունեցել է յուրօրինակ դիրքորոշում. անհրաժեշտ է համարել հայ-թուրք «հեղափոխական համագործակցությունը»՝ համիդյան ռեժիմը տապալելու համար։ Գրողը ժառանգել էր մանրբուրժուական գյուղացիական դեմոկրատիայի հեղափոխական տրամադրություններն ու հայացքները: Սոցիալական կյանքի արտացոլմանն է նվիրված նրա «Տժվժիկը» հայտնի պատմվածքը, որը հիմք է դարձել համանուն կինոնկարի համար: 1880-­ական թվականներից սկսել է ուսումնասիրել Վիշապ հուշարձանները, որոնց ուսումնասիրությունները 1926թ. հրապարակվել են: Ստեղծել է նաև պատմաբանասիրական հետազոտություններ, հրապարակախոսական հոդվածներ` «Հողատիրությունը Կովկասում», «Հայ թագավորների և քաղաքների դրամները նախնական ժամանակներից մինչև Տրդատ»: 1934թ-ից եղել է Հայաստանի գրողների միության անդամ: Մահացել է Լենինականում (այժմ՝ Գյումրի):