ԱՄՈ ԽԱՐԱԶՅԱՆ

8 ապրիլ, 1880 - 6 օգոստոս, 1957

Համազասպ Խարազյան

Ծնվել է Թիֆլիսում: Սովորել է տեղի Ներսիսյան դպրոցում և վաղ հասակից հրապուրվել թատրոնով: 1896թ. մեկնել է Մոսկվա, որտեղ, հոր կամքին հակառակ, ընդունվել է Վլադիմիր Նեմիրովիչ-Դանչենկոյի ֆիլհարմոնիան, և մինչ 1898թ. սովորել այդտեղ: Մոսկվայում ծանոթացել է գեղարվեստական թատրոնի ապագա ռեժիսոր Գևորգ Բուրջալյանի հետ, ով ցանկացել է ժողովրդական թատրոն ստեղծել: 1899թ. վերադարձել է Թիֆլիս և սկսել ներկայացումներ բեմադրել Ավճալայի բանվորական աուդիտորիայում` դնելով հայ ժողովրդական թատրոնի հիմքը: Այնուհետև ներկայացումներ է բեմադրել Հավլաբարի լսարանում` քաղաքի այն հատվածում, որտեղ շատ հայեր էին ապրում: Հետագայում, Ստեփան Շահումյանի խորհրդով, ներկայացումներ է բեմադրել Բաքվում: Իր կյանքի ընթացքում բազմաթիվ թատրոններ ու թատերախմբեր է ստեղծել: 1909թ. հիմնադրել է «Նոր Դրամա» թատրոնը, որտեղ իբրև ռեժիսոր մեծ ուշադրություն է դարձրել ներկայացումների գեղարվեստական կատարելությանը: Այս թատրոնում բեմադրությունները ձևավորել է նկարիչը, իսկ երաժշտական ձևավորման համար երաժիշտներ են հրավիրվել: Այս ամենը նորություն է եղել հայ թատրոնում: 1914թ., երբ թատրոնը փակվել է, ռեժիսորը տեղափոխվել է Զուբալովի ժողովրդական տան թատերական սեկցիա, որտեղ ներկայացումներ է բեմադրել աշխատավոր հանդիսականի համար: Այնուհետև աշխատել է պրոլետկուլտի թատերախմբում: Հայաստանում քաղաքացիական կռվի տարիներին ղեկավարել է Հեղափոխական թատրոնը, այնուհետև գլխավորել է սովետական առաջին թատերախումբը Ղարաքիլիսայում (այժմ` Վանաձոր) և շրջագայել Հայաստանի ամբողջ տարածքով: 1950թ-ից աշխատել է Էջմիածնի թատրոնում: Խաղացել է ներկայացումներում` Ա.Շիրվանզադեի «Պատվի համար» (Էլիզբարով),  Ա.Օստրովսկու «Փոթորիկ» (Ռաևսկի), Սոֆոկլեսի «Էդիպ արքա» (Էդիպ արքա) և այլն: Բեմադրած ներկայացումներից հատկապես հիշարժան են` «Փոստակայանի վերակացուն», «Ցասում», «Հացի խնդիր», «Թշնամիներ», «Գայլեր և ոչխարներ» և այլն: 1933թ. արժանացել է Հայաստանի ժողովրդական արտիստի կոչման: Մահացել է Երևանում: 1955թ-ից Արտաշատի թատրոնը կոչվում է Խարազյանի անունով: