ԱՐՓԻԱՐ ԱՐՓԻԱՐՅԱՆ

21 դեկտեմբեր, 1851 - 12 փետրվար, 1908

Ծնվել է Թուրքիայի Սամսուն քաղաքում: Նախնական կրթությունն ստացել է Կ.Պոլսի Օրթագյուղի Թարգմանչաց վարժարանում, որն 1987թ. ավարտել է և ուսումը շարունակել Վենետիկի Մուրադ-Ռաֆայելյան դպրոցում, որտեղ աշակերտել է Ղևոնդ Ալիշանին: 1870թ. վերադարձել է Կ.Պոլիս, պաշտոնավարել պատրիարքարանում որպես քարտուղար: Մի խումբ ընկերների հետ 1876թ. հիմնել է «Արարատյան ընկերություն հայոցը», որի նպատակներ էր Հայաստանի քաղաքներում դպրոցներ բաց անելը: 1878թ-ից մինչև մահը թղթակցել է «Մշակին», որում հրապարակել է մոտ հազար հոդված: 1884թ. հունվարի 2-ին համախոհների հետ հիմնել է «Արևելք» (Կ.Պոլիս) թերթը: 1884-90թթ, փոքրիկ ընդմիջումներով, խմբագրել է «Մասիս» պարբերականը: 1891-95թթ, խմբագրելով «Հայրենիք» թերթը, իր շուրջն է համախմբել ժամանակի բոլոր ականավոր գրողներին (Գրիգոր Զոհրապ, Տիգրան Կամսարական, Լևոն Բաշալյան և այլն): Խուսափելով թուրքական կառավարության հետապնդումներից` 1896թ. մեկնել է արտասահման: 1897-1901թթ Լոնդոնում խմբագրել է «Մարտ», իսկ 1898-1901թթ Լ.Բաշալյանի հետ` «Նոր կյանք» պարբերականը: 1902թ. Վենետիկում հրատարակել է «Հայ հանդեսը», որի էջերում է լույս տեսել նրա լավագույն գործերից «Կարմիր ժամուցը»: Եգիպտոսում, Անգլիայում, Ֆրանսիայում և Շվեյցարիայում հրատարակել է հայերեն լրագրեր, գրել հրապարակախոսական, գրական և քննադատական երկեր: Գրել է մի շարք նովելներ և վիպակներ` «Երազի մը գինը» (1884թ.), «Դատապարտյալը» (1885թ.), «Ապուշը» (1886թ.), «Ոսկե ապարանջանը» (1906թ.), «Մինչև ե՞րբ» (1907թ.), «Կարմիր ժամուց» (1909թ.), որոնց մեջ արծարծել է սոցիալական, բարոյական կարևոր հարցեր, արտահայտել աշխատավորության բողոքը անարդար կարգերի դեմ: Եղել է արևմտահայ գրականության մեջ ռեալիզմի հետևորդներից, բարձր է գնահատել արևելահայ գրականությունը և ջանքեր է գործադրել արևելահայ և արևմտահայ հատվածների գրական ուժերին մերձեցնելու համար: 1905թ. հաստատվել է Կահիրեում, ուր հիմնել և հրատարակել է «Շիրակ» գրական ամսագիրը: Զուգահեռ աշխատել է տեղի «Լուսաբեր» օրաթերթում: Հանդես է եկել նաև Հայկակ, Հրազդան, Սկեպտիկ, Հրպետ և այլ գրական կեղծանուններով: 1895-1901թթ անդամակցել է Հնչակյան կուսակցությանը: Մահացել է Կահիրեում, անծանոթ հայ ահաբեկչի արձակած գնդակից: