ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

23 սեպտեմբեր, 1920 - 28 մարտ, 2012

Ծնվել է Երևանում: 1927թ. սովորել է Երևանի կոնսերվատորիային կից մանկական խմբում, 1934-41թթ՝ կոնսերվատորիայի դաշնամուրի և կոմպոզիցիայի բաժիններում՝ Օլգա Բաբասյանի, Սարգիս Բարխուդարյանի, Վարդգես Տալյանի դասարաններում: Կոմպոզիցիայի դասարանում նրա գրած «Հայկական պար» առաջին ստեղծագործությունը տպագրվել է երկու տարի անց: 1938թ. մեկնել է Մոսկվա, ուր ստեղծագործությունները ներկայացրել է Հայաստանի մշակույթի տան դահլիճում: 1939թ. «Տի գովեմ Խանդութ խանում» երգով արժանացել է 1-ին մրցանակի: Նույն թվականին դարձել է Հայաստանի կոմպոզիտորների միության անդամ: 1941թ. գործուղվել է Մոսկվայի կոնսերվատորիա` կոմպոզիցիայի գծով ուսումը շարունակելու համար: Պատերազմի տարիներին Երևանի Սպայի տանը կից երգի-պարի անսամբլ է կազմակերպել և ելույթներ է ունեցել զինվորական ստորաբաժանումների համար: 1944թ. Մոսկվայում կազմակերպվել է հայկական երաժշտության համերգաշար, որտեղ ԽՍՀՄ պետական նվագախմբի հետ կատարել է դաշնամուրային կոնցերտի 2-րդ և 3-րդ մասերը: 1946-48թթ կատարելագործվել է Մոսկվայի Հայ մշակույթի տանը կից ստուդիայում՝ Գ.Լիտինսկու, Ն.Պեյկոյի, Վ.Ցուկերմանի մոտ (այդ տարիներին գրել է պոլիֆոնիկ սոնատ, 1946թ., լարային կվարտետ, 1947թ., «Ձոն և քայլերգ» սիմֆոնիկ նվագախմբի համար, 1947թ.): Առաջին ծավալուն երկերից են դաշնամուրի կոնցերտը (դիպլոմային աշխատանք, 1941թ., որը Արամ Խաչատրյանի ստեղծագործության որոշ առանձնահատկություններին առնչվելով հանդերձ, կրում է ինքատիպության գծեր) և «Մեր գործն արդար է» նախերգանքը սիմֆոնիկ նվագախմբի համար (1942թ.): Կոմպոզիտորի ստեղծագործական սկզբունքները առավել ցայտուն են դրսևորվել սովետական երաժշտության տվյալ ժանրի նշանավոր նմուշներից մեկում՝ «Հայրենիք» հնգամաս կանտատում (խոսք՝ Ա.Գրաշու և Սարմենի, 1948թ.), որն առանձնանում է ազգային դասական երաժշտության, գեղջկական և գուսանական երգի հետ սերտ կապով, մեղեդիական լայն շնչով, ճկուն, յուրահատուկ ռիթմով, ազգային վառ կոլորիտով, կառուցվածքի հստակությամբորն և 1949թ. արժանացել է ԽՍՀՄ Պետական մրցանակի: Խոշոր կտավի երկերից են՝ «Տոնական նախերգանք»-ը (1949թ.), ձայնի (1950թ.), շեփորի (1950թ.), վալդհոռնի (1962թ.) և հոբոյի (1977թ.) կոնցերտները, «Հայկական ռապսոդիա»-ն երկու դաշնամուրի համար (համահեղինակ՝ Առնո Բաբաջանյան, 1950թ.), «Մեր հին երգերը» ռապսոդիան դաշնամուրի և նվագախմբի համար (1975թ.), «Հայաստանի պարերը» սիմֆոնիկ սյուիտը (1952թ.), Սիմֆոնիան (1957թ.), «Ասք հայ ժողովրդի մասին» քառամաս վոկալ-սիմֆոնիկ պոեմը մենակատարի, ասմունքողի, երգչախմբի և սիմֆոնիկ նվագախմբի համար (1961թ.), Սիմֆոնիետը կամերային նվագախմբի համար (1966թ.), «Սայաթ-Նովա» օպերան (1966-68թթ, առաջին բեմ.՝ 1969թ., Երևան, ՀՀ Պետական մրցանակ, 1971թ.), «Մեծապատիվ մուրացկաններ» երաժշտական կոմեդիան (1972թ.), «Թեմա և վարիացիաներ» շեփորի և նվագախմբի համար (1974թ.), «Պոեմ» թավջութակի և նվագախմբի համար (1974թ.), կոնցերտինո՝ դաշնամուրի (1951թ.) և թավջութակի (1973թ.), Կոնցերտ-ֆանտազիա 5 փողային նվագարանների համար (1964թ.): Փոքր կտավի երկերից են՝ «Ձոն Լենինին» (խոսք՝ Լ.Դուրյանի, 1967թ., ՀՀ Պետական մրցանակ, 1971թ.), «Հայրենիքիս հետ» (խոսք՝ Հ.Թումանյանի, 1969թ.), «Ռուս եղբորս» (խոսք՝ Լ.Դուրյանի, 1978թ.) մեկմասանի երգ-կանտատները, «Հուշարձան մայրիկիս» վոկալ շարքը ձայնի և դաշնամուրի համար (խոսք՝ Հ.Շիրազի, 1969թ.), դաշնամուրային մանրանվագները, «Քարավան» պիեսը էստրադային նվագախմբի և կլառնետի համար, երգեր, խմբերգեր և այլն: 1954-90թթ եղել է Հայաստանի ֆիլհարմոնիայի գեղարվեստական ղեկավարը: Եղել է նաև ԽՍՀՄ և Հայաստանի կոմպոզիտորների միությունների վարչությունների անդամ: Գրել է նաև երաժշտություններ թատերական ներկայացումների համար և «Ուրվականները հեռանում են լեռներից» (1955թ.), «Սիրտն է երգում» (1956թ.), «Իմ ընկերոջ մասին» (1958թ.), «Նահապետ» (1977թ.) ֆիլմերի երաժշտությունները: 1965թ. Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Վազգեն Առաջին Վեհափառի պատվերով գրել է «Ռեքվիեմ» երգչախմբային ստեղծագործությունը` նվիրված Հայոց Մեծ եղեռնի 50-ամյա տարելիցին: 1962թ-ից դասավանդել է Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի ստեղծագործական բաժնում (1977թ-ից` պրոֆեսոր): 1980թ. գրել է ֆլեյտայի, լարային նվագախմբի և տավիղի համար Կոնցերտ, 1984թ.` «Հայկական էսքիզներ» սյուիտը` պղնձե փողային կվինտետի համար: 1983թ. կոմպոզիտորին շնորհվել է «Օրփեոսի դիպլոմ»: 1988թ. գրել է Ջութակի կոնցերտը` նվիրված Լենինականի ավերիչ երկրաշարժին: Կոմպոզիտորի մի շարք ստեղծագործություններ հաջողությամբ կատարվել են նաև արտասահմանում՝ Գերմանիա, Չեխոսլովակիա, Հունգարիա, Լեհաստան, Իտալիա, Ֆրանսիա, Անգլիա, ԱՄՆ և այլուր, աշխարհահռչակ երաժիշտների կատարմամբ: 1977թ. հայրենասիրական երգերի համար արժանացել է Ա.Ալեքսանդրովի անվան ոսկե մեդալի: Պարգևատրվել է բազմաթիվ պետական շքանշաններով, մրցանակներով: 1962թ. արժանացել է Հայաստանի, 1970թ.` ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստի կոչման, 1987թ.՝ Երևանի Պատվավոր քաղաքացու կոչման: Մահացել է Երևանում, թաղված է Կոմիտասի անվան պանթեոնում: