ԷԴՈՒԱՐԴ ՀՅՈՒՐՄՅՈՒԶՅԱՆ

22 հունվար, 1799 - 26 հոկտեմբեր, 1876

Ծնվել է Կոստանդնուպոլսում: Եղել է թարգմանիչ, եկեղեցական, մշակութային գործիչ Գևորգ Հյումյուզյանի եղբայրը: Եղել է հայկական կլասիցիզմի ներկայացուցիչ: Կրթությունն ստացել է Վենետիկում: 1819թ-ից եղել է Մխիթարյան միաբանության անդամ, 14 տարի՝ միաբանության գործակալը Հռոմում: Շուրջ 30 տարի ուսուցիչ, ապա վերակացու է եղել Հռոմի հայկական վարժարանում: Նրա «Առձեռն ճարտասանութիւն» (1839թ.) և «Առձեռն բանաստեղծութիւն» (1839թ.) աշխատությունները հայ պոեզիայի և հռետորական խոսքի օրինաչափությունները բացահայտելու առաջին փորձերը եղան: «Բուրաստանք» չափածո գործում (1851թ.), Վիրգիլիոսի «Մշակականք»-ի հետևությամբ, նկարագրել է Հայաստանի բուսական աշխարհը: Գրել է նաև երգ, ներբող, ուղերձ, մշակել Աստվածաշնչից վերցված դրվագներ, որոնց մի մասը տպագրվել է «Բազմավեպ»-ում (երբեմն Վրույր, Վրույր Որմզդանեան կեղծանուններով): Մեծ դեր է խաղացել հայոց լեզուն (գրաբարը) օտարամուծություններից մաքրելու գործում («Դուռն քերականութեան հայկազնեան լեզուի», 1833թ., «Քերականութիւն գործնական, քիչ ատենի մէջ շարադրութեան վարժելու համար», 1836թ. և այլն): Հեղինակել է «Ցաւարտ տպագրութեան մեծի հայ բառագրոց» (1838թ.), «Առձեռն դիցաբանութիւն կամ Առասպելախառն վէպք...» (1840թ.), «Մաղթանք չափաւ» (1843թ.), «Առակացն գիրք երկեակ» (1865թ.), «Ծաղկաքաղ քերթուածք» (1878թ.) և այլ աշխատություններ: Ունի նաև տեսական-աստվածաբանական գործեր: Թարգմանել է Վ.Ալֆիերիի, Ա.Մանցոնիի, Պ.Մետաստազիոյի, Պ.Վիրգիլիոսի, Վ.Մոնտի, Ժ.Ռասինի ստեղծագործություններից: Մահացել է Հռոմում:

ԲԱԺԻՆՆԵՐ

• ԱՐԱԿԱՆ
• ԻԳԱԿԱՆ
• ՄԱՆԿԱԿԱՆ

ՄԱՍՆԱԿՑԻՐ ՔԱՍԹԻՆԳԻ