ԼԵՎՈՆ ՔԱԼԱՆԹԱՐ

4 հունվար, 1891 - 29 հոկտեմբեր, 1959

Ծնվել է Թիֆլիսում: 1908թ. ավարտել է Թիֆլիսի արական գիմնազիան, 1916թ.` Պետերբուրգի համալսարանի արևելագիտության ֆակուլտետը, ուր աշակերտել է Նիկողայոս Մառին և նրա ղեկավարությամբ մասնակցել Անիի պեղումներին: Ուսանողական շրջանում հետևել է նաև Ալեքսանդրյան թատրոնի բեմարվեստի դասընթացներին` աշակերտել Ա․Պետրովսկուն, Ա․Սանինին և Ի․Շմիդտին: Թատերական ասպարեզ է մտել նախ որպես լրագրող (1914թ-ից «Մշակում» հրապարակել է թատերախոսականներ), ապա` ռեժիսոր: 1918թ. Սուրեն Խաչատրյանի և Ռուբեն Մամուլյանի հետ հիմնադրել է հայկական թատերական ստուդիա, որի գործունեությունը շուտով ընդհատվել է: 1919-20թթ եղել է Թիֆլիսի հայ դրամատիկական ընկերության խմբի ռեժիսորը: Նախահեղափոխական հայ թատրոնում ունեցել է 30-ից ավելի բեմադրություն: Իր առաջին իսկ հոդվածներում և բեմադրություններում հանդես է եկել որպես հոգեբանական ռեալիզմի հետևորդ, միաժամանակ հայ թատրոն բերել 20-րդ դարասկզբի նորագույն գեղարվեստական ձգտումները: Դարձել է հայ նորագույն պրոֆեսիոնալ ռեժիսուրայի սկզբնավորողներից: 1921թ. նրա նախաձեռնությամբ հիմնադրվել է Թիֆլիսի Ս.Շահումյանի անվան «Որոնումների թատրոնը», ուր բեմադրել է Դելա-Գրացիայի «Կատաստրոֆա» և Մետեռլինկի «Սուրբ Անտոնիոսի հրաշագործությունը» պիեսները: ՀԽՍՀ ժողկոմխորհի 1921թ. որոշմամբ Երևանում հիմնադրված պետական առաջին թատրոնի (այժմ` Երևանի Գ.Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոն) կազմակերպումը հանձնարարվել է նրան: 1928-30թթ աշխատել է Բաքվի հայկական թատրոնում, 1930-31թթ` «Հայֆիլմ» կինոստուդիայում: 1931-36թթ եղել է Երևանի Մ.Գորկու անվան բանվորական թատրոնի կազմակերպիչը և գլխավոր ռեժիսորը, 1937-43թթ, 1957-59թթ` Երևանի ռուսական թատրոնի գլխավոր ռեժիսորը, 1954-57թթ` կրկին Գ.Սունդուկյանի անվան թատրոնի ռեժիսորը: Հայ սովետական թատրոնի գործունեության առաջին տասնամյակում եղել է ամենաբեղմնավոր ռեժիսորը` ստեղծել է 45-ից ավելի բեմադրություն: Հետագայում, մինչև 1950-ականների վերջը, բեմադրություններ է իրականացրել Երևանի բոլոր, ինչպես նաև Լենինականի (այժմ` Գյումրի), Թբիլիսիի, Բաքվի թատրոններում: Նրա լավագույն բեմադրություններից են` Հ.Իբսենի «Նորա», Շիլլերի «Ավազակներ», Հաուպտմանի «Ջրասույզ զանգ» (երեքն էլ` 1922թ.), Վ.Շեքսպիրի «Անսանձ կնոջ սանձահարումը» (1923թ.), Մոլիերի «Տարտյուֆ» (1924թ.), Լունաչարսկու «Թույն» (1926թ.), Հ.Պարոնյանի «Պաղտասար աղբար», Հեյերմանսի «Հույսի» կործանումը» (երկուսն էլ` 1927թ.), Մ.Գորկու «Հատակում» (1929թ.), Ն.Գոգոլի «Ռևիզոր» (1930թ.), Ա․Օստրովսկու «Անտառ» (1934թ.), Վ.Շեքսպիրի «Վենետիկի վաճառականը» (1940թ.), «Օթելլո» (1956թ.), Հ.Մուրադյանի «Խաչատուր Աբովյան» (1955թ.), Ա.Շիրվանզադեի «Չար ոգի» (1959թ.): Բացի թատերախոսականներից, գրել է նաև տեսական ու պատմատեսական բնույթի հոդվածներ, թատերական դիմանկարներ: 1944թ-ից դասավանդել է Երևանի գեղարվեստաթատերական ինստիտուտում (1946թ-ից` պրոֆեսոր): Պարգևատրվել է «Պատվո նշան» և Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշաններով: 1959թ. արժանացել է Հայաստանի ժողովրդական արտիստի կոչման: Մահացել է Երևանում: